Arabesk denildiğinde aklımıza gelen ilk tanım kültürümüzün ortaya çıkardığı bir müzik türü gibi görünüyor. Ancak işin iç yüzünde Arabesk, Sanat Tanımı içerisinde bambaşka birşeyi ifade ediyor. Gerçi arabeskin tanımını öğrendikten sonra bu müzik türü ile bir benzerlik kurulması olası. :)
Arabesk kelime anlamı; Araplara özgü, Arap üslubu olarak tanımlanmaktadır. Ancak bu üslub bu adı Rönesans döneminde kazanmıştır. İslam etkili bezemelerden etkilenerek yeniden canladırılmış bir türdür. Dar anlamıyla akla ilk gelen de Arap Sanatına özgü bir durum olduğudur. Arabesk üslupta ortaya çıkan eserde çizgilerin daimi hareketini, sürekli olarak birbiri ile etkileşim halinde olduğu görülür. Bir nevi Karmaşık Yüzey Bezemesi olarak tanımlanabilir. Arabesk'in Rönesans döneminde litaratüre kazandırılan bir terim olmasının yanı sıra Türkçe'de bu terim için "Arap Yolu", Arapkari", "Girişik Bezeme" gibi terimler kullanılmıştır. Geometrik çizgilerin ve şekillerin ağırlıkta olduğu bu bezeme için en doğru tanım "Girişik Bezeme" olarak görülmektedir.
Bu üslubun yayılma alanları sadece Arap kültüründe değil gerçekte İslam coğrafyasının yayıldığı hemen hemen her yerde görülmüştür. Sadece geometrik şekiller ile değil aynı zamanda bitkisel motifler üzerinde de kendini hissetirmektedir. Geometrik bezemelerde kesintisiz çizgiler birbirinin içinden geçerek çokgen ve çok köşeli yıldızlar oluşturur. Bitkisel bezemelerde ise ögülere dayanan çiçek, yaprak, dal yada hayvan gövdesinin başını, kanadını, ve pençelerini anımsatan biçimler iç içe geçecek şekilde bir düzenleme gösterir. Ama en nihayetinde ortaya çıkan görüntü insan üzerinde karmaşık bir görüntü etkisi bıraksada, geometrik veya bitkisel bezemeler aslında yalın ve belli bir düzeni takip eden şekillerden ibarettir. Bu üslup çoğunlukla halılarda, kumaşlarda ve kitap ciltlerinde uygulanmıştır. Duvar ve tavan süslemelerinde de sıkça karşımıza çıkmaktadır. Arabesk üslup genel hatları ile aşağıdaki resimde olduğu gibi görülmektedir.
A.Dürer (1505)
Arabesk üslup aslında erken çağlardan bu yana görülen bir üsluptur. İlk çağlarda algılanışı ve uygulanışı farklı olsa da Yunan ve Roma kültüründe karşımıza çıkan karmaşık bezemeler Arabesk üslubun öncesini oluşturmaktadır. Bizans, Sasani ve birçok Orta Asya devletlerinde de karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar yayılma alanı çok ve geçmişi eski olsa da her topluluğun bu üslubu algılayışı ve uygulayışı farklıdır.
Arabesk üslubun kendi içinde ayrıştırılması ve dönemin özellikleri, toplumun karakteri gibi genel konular üslubun içeriğine eklenmediği sürece maalesef karmaşık olarak görülen her bezeme için Arabesk tarz denilmektedir. Bu çok büyük bir yanılgıdır ve hala Sanat Tarihi kürsülerinde tartışılagelen bir konudur. Bu yanılgıya düşmemek için gördüğünüz her karmaşık bezeme için "bu arabesk üsluptur" demek yerine, eserin dönemi, coğrafyası, toplumun dönem özelliklerini göz önünde bulundurmayı unutmayın. Konunun daha iyi anlaşılması adına ve meraklısına görseli edinmiş olduğum daha ayrıntılı bir çalışmanın adını aşağı bırakıyorum. Sanat ile Kalın...
Selçuk MÜLAYİM, TURK SUSLEME SANATINDA «ARABESK» PROBLEMÎ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder